Η ιστορική Μονή Αρκαδίου και η θυσία των Κρητών!

Το ιστορικότερο μοναστήρι της Κρήτης και σύμβολο των αγώνων των Κρητικών για την Ελευθερία, αποτελεί η Μονή Αρκαδίου, η οποία βρίσκεται κοντά στο χωριό Αμνάτος, ανατολικά του Ρεθύμνου, χτισμένη σε υψόμετρο 500μ.

Σε αυτή τη γωνιά της Κρήτης έλαβε χώρα το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, όταν οι Κρητικοί ανατινάχθηκαν για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων, που τους πολιορκούσαν.

Αφού μετέλαβαν για τελευταία φορά έβαλαν φωτιά στην πυρίτιδα, την οποία αποθήκευαν στην οιναποθήκη της Μονής, με τραγικό απολογισμό 114 άνδρες και γυναίκες αιχμάλωτοι, 864 Κρητικοί νεκροί και 1500 νεκροί Τούρκοι.

Μάλιστα, η UNESCO έχει χαρακτηρίσει το Αρκάδι ως Ευρωπαϊκό Μνημείο Ελευθερίας.

Η ιστορία της Μονής

Δεν είναι απόλυτα γνωστό το πότε ακριβώς ιδρύθηκε το συγκεκριμένο μοναστήρι, αλλά πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Αρκάδιο τον 12ο αιώνα σε φέουδο της οικογένειας Καλλέργη.

Ωστόσο, σύμφωνα με μία δεύτερη εκδοχή, το όνομα της οφείλεται σε κάποιον μοναχό Αρκάδιο που ίδρυσε τη μονή κατά τον 16ο αιώνα.

Ο αρχικός ναός του μοναστηριού ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Κωνσταντίνο και ερείπια του διατηρούνται στο βορειοδυτικό τμήμα του περίβολου.

 Το 1672, η μικρή ως τότε μονή μετατράπηκε σε κοινόβιο και άρχισε η ανοικοδόμηση του μεγάλου ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος που δεσπόζει σήμερα στο κέντρο του περιβόλου.

Το καθολικό περιβάλλεται από ένα ορθογώνιο συγκρότημα κτιρίων με την εξωτερική τους μεριά να σχηματίζει ισχυρό τείχος που το έκανε απόρθητο από τους εχθρούς.

 Τα κτίρια περιλαμβάνουν χώρους φιλοξ

ενίας, το ηγουμενείο, την τράπεζα, τα μαγειρεία, το φούρνο, το ζυμωτήριο, τις τροφιμαποθήκες, δεξαμενή, τη φάμπρικα λαδιού και οίνου, κλπ. Μερικές αίθουσες έχουν μετατραπεί σε μουσείο με σπουδαίες εκκλησιαστικές συλλογές από άμφια, εικόνες, ιερά σκεύη, βιβλία, χειρόγραφα και αντικείμενα που σχετίζονται με την επανάσταση του 1866.

Η μάχη

Η Κρητική Επανάσταση του 1866 έφερε σημαντικό πλήγμα στην τουρκική αυτοκρατορία. Μάλιστα, η μονή Αρκαδίου από την πρώτη κιόλας στιγμή της Επαναστάσεως υπήρξε το επίκεντρο των αγώνων.

Έτσι τη 1η Μαΐου του 1866, 1500 επαναστάτες από όλη την Κρήτη συγκεντρώθηκαν με αρχηγό τον Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη και εξέλεξαν πληρεξουσίους για τις διάφορες επαρχίες της Κρήτης. Πρόεδρος της Επιτροπής Ρεθύμνης εξελέγη ο ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκης.

Ο Ισμαήλ Πασάς πληροφορήθηκε τα γεγονότα και απαίτησε από τον ηγούμενο να διώξει την Επαναστατική Επιτροπή από το μοναστήρι, αλλιώς θα το καταστρέψει.

Ο ηγούμενος αρνήθηκε και έτσι τον Ιούλιο ο Ισμαήλ έστειλε στρατιωτική δύναμη.

Ωστόσο, η Επιτροπή είχε απομακρυνθεί κι έτσι οι Τούρκοι αρκέστηκαν στο να σπάσουν τις εικόνες και τα ιερά σκεύη του ναού.

Η επιτροπή ξαναγύρισε και τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ο πασάς ξαναζήτησε την απομάκρυνση της από το μοναστήρι, αλλιώς θα το αφανίσει εντελώς!

Ωστόσο, το αίτημα του Ισμαήλ απορρίφθηκε και αμέσως άρχισαν οι αμυντικές διεργασίες για την υπεράσπιση του μοναστηριού.

Στο μοναστήρι είχαν καταφύγει πολλά γυναικόπαιδα από τα γύρω χωριά. Έτσι στις 7 Νοεμβρίου μέσα στο μοναστήρι υπήρχαν 964 ψυχές.

Οι 325 ήταν άνδρες από τους οποίους 259 είχαν όπλα και τα υπόλοιπα άτομα ήταν γυναικόπαιδα.

Το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου ξεκίνησε από το Ρέθυμνο τακτικός στρατό με 6.000 πεζούς, 200 ιππείς, 1.200 Αλβανούς και 30 κανόνια. Τα ξημερώματα της 8ης Νοεμβρίου του 1866 όλος αυτός ο στρατός με αρχηγό το γαμπρό του Μουσταφά Πασά, Σουλεϊμάν Βέη, βρέθηκε μπροστά στη μονή.

Όταν ο ηγούμενος Γαβριήλ έμαθε ότι οι Τούρκοι βρίσκονται στα υψώματα γύρω από το μοναστήρι, ευλόγησε τους Επαναστάτες και όλοι πήραν θέσεις μάχης.

                                           

Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου

Η μάχη ήταν δύσκολη και οι Τούρκοι είχαν το πλεονέκτημα να φέρνουν συνεχώς νέες δυνάμεις, αλλά και κανόνια. Το βράδυ της 8ης Νοεμβρίου η καμπάνα κάλεσε για τελευταία φορά τους Κρητικούς. Πολεμιστές, γέροι, γυναίκες και παιδιά μετάλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων.

Η 9η Νοεμβρίου είχε ξημερώσει και το μοναστήρι τρανταζόταν από τις κανονιές. Ο ηγούμενος διέταξε όταν θα μπουν οι Τούρκοι, όσοι ζουν να τρέξουν στην πυριτιδαποθήκη, στην Καστρινή πόρτα, για να δώσουν φωτιά στο μπαρούτι και να θυσιαστούν για να μην πιαστούν ζωντανοί και να σκοτωθούν παράλληλα όσοι περισσότεροι Τούρκοι γίνεται.

Είχε πια βραδιάσει και τα περισσότερα γυναικόπαιδα είχαν συγκεντρωθεί στην πυριτιδαποθήκη.

 Ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης με την πιστόλα στο χέρι και διέταξε όποιον ήθελε να απομακρυνθεί, καθώς θα έβαζε φωτιά στο μπαρούτι.

 Τότε ακριβώς είχαν συγκεντρωθεί εκατοντάδες Τούρκοι στην είσοδο της πυριτιδαποθήκης και προσπαθούσαν να μπουν μέσα. Αφού ήρθαν κι άλλοι, ο Γιαμπουδάκης έκανε το σταυρό του και σημάδεψε τα βαρέλια.

  Το αποτέλεσμα του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου ήταν 114 άνδρες και γυναίκες αιχμάλωτοι (πολλοί εκτελέστηκαν), 864 Κρητικοί νεκροί και 1500 περίπου νεκροί Τούρκοι. Στα κυπαρίσσια της μονής υπάρχουν ακόμα οι σφαίρες εκείνης της εποχής.

Πηγή: Μονή Αρκαδίου.